ABD'nin Birleşmiş Milletler'e yaptığı yardımları kesmesinin ardından, Dünya Gıda Programı (WFP) ve diğer BM ajansları binlerce çalışanını işten çıkarmaya hazırlanıyor.
Yetkililer, bu kesintilerin dünya genelindeki insani yardım programlarında ciddi aksamalara yol açacağı konusunda uyarıyor.
Associated Press tarafından ele geçirilen ve iki BM yetkilisi tarafından doğrulanan iç yazışmalara göre, başta ABD olmak üzere büyük bağışçı ülkelerden gelen fonların azalması, BM'nin temel hizmetlerini sürdüremez hale getirdi.
UNICEF (BM Çocuklara Yardım Fonu) ve OCHA (BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi) gibi kurumlar da bütçelerinde ve personel sayılarında yaklaşık yüzde 20’lik kesintiye gitmeyi planlıyor.
Bu gelişmeler, Başkan Donald Trump’ın ABD’yi dünyanın en çok bağış yapan ülkesi konumundan çekme kararının doğrudan bir yansıması.
Trump, hükümetin küçültülmesi ve özellikle dış yardımların azaltılması amacıyla Elon Musk’ın başında olduğu Hükümet Verimliliği Departmanı’na (DOGE) geniş yetkiler tanımıştı.
Zaten birçok bağışçı ülkenin yardımları azaltması nedeniyle zor günler geçiren BM ajansları, şimdi çok daha büyük bir krizin eşiğinde.
Dünya Gıda Programı (WFP)
Dünyanın en büyük insani yardım kuruluşu olan WFP, 2024 yılında fonlarının yüzde 46’sını ABD’den almıştı. Kurumun bu yıl personelinin yaklaşık üçte birini, yani yüzde 30’unu işten çıkarması bekleniyor.
Bir WFP yetkilisi bu durumu, son 25 yılda yaşanan "en büyük kesinti" olarak nitelendirdi ve birçok operasyonun ya tamamen durdurulacağını ya da ciddi ölçüde küçültüleceğini söyledi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in sözcüsü Stephane Dujarric, "Genel Sekreter, fonlardaki bu kesintilerden derin kaygı duymaktadır," açıklamasını yaptı.
Kurumun yazılı açıklamasında, “Bu zorlu ortamda, sınırlı kaynaklarımızı 343 milyon açlıkla mücadele eden insan için hayati önemdeki gıda yardımlarına yönlendirmek zorundayız,” denildi.
İç yazışmalarda ise işten çıkarmaların “tüm coğrafyaları, departmanları, personeli ve müdürleri” kapsadığı belirtiliyor.
Ayrıca, daha fazla küçülmeye gidilebileceği ve mevcut programların kapsamının gözden geçirileceği ifade ediliyor.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR)
Dünyada savaşlar, çatışmalar ve doğal afetler nedeniyle evlerinden edilen 122 milyon kişinin 43,7 milyonu doğrudan UNHCR’ın yardımına muhtaç durumda.
UNHCR, genel merkez ve bölge ofislerini küçülteceğini, üst düzey pozisyonlarda yüzde 50’ye varan kesintiye gideceğini açıkladı. Bu doğrultuda, "önemli sayıda personel azaltımı" yapılacağı duyuruldu. Kaç ülke ofisinin kapanacağına dair kesin bilgi verilmedi.
Ajans tarafından yapılan açıklamada, “Bu finansman krizinin mültecilerin hayatları üzerindeki etkisi şimdiden yıkıcı düzeyde ve giderek kötüleşecek. Gıda, temiz su, ilaç, acil barınma gibi temel hizmetleri sağlayan programlar kesintiye uğrayacak veya tamamen durdurulacak,” ifadeleri kullanıldı.
Örnek olarak Sudan’da en az 500.000 yerinden edilmiş kişinin temiz suya erişimi kesilecek ve bu durum kolera gibi salgın hastalıkların riskini artıracak.
UNHCR, bu kesintilerin sadece kurumsal yapıyı değil, aynı zamanda “korumakla yükümlü olunan insanların hayatlarını da derinden etkileyeceğini” vurguladı.
Lübnan’daki UNHCR ofisi — ki ülkede yaklaşık bir milyon Suriyeli mülteci yaşıyor — şu an yalnızca yüzde 15 oranında fon alabiliyor. Sözcü Lisa Abou Khaled’e göre bu ay itibarıyla 347.000 mülteciye yapılan nakit yardımlar durduruldu. Geriye kalan 200.000 kişi için mevcut kaynaklar yalnızca haziran sonuna kadar yetecek. Ayrıca yaklaşık 40.000 kişiye verilen birincil sağlık hizmetleri de askıya alındı.
UNICEF (BM Çocuklara Yardım Fonu)
UNICEF, Associated Press’e yaptığı açıklamada, 2025 yılı için mevcut fonlarının 2024’e kıyasla en az yüzde 20 azalacağını öngördüklerini belirtti.
Bir sözcü, “Çocuklar için yıllarca verilen mücadeleyle elde edilmiş kazanımlar ve gelecekteki ilerleme, küresel finansman krizinden dolayı tehlikede. Bazı bağışçı ülkeler UNICEF’e ve uluslararası yardım kuruluşlarına yönelik desteklerini ciddi biçimde azaltıyor,” dedi.
Kuruluş, verimliliği artırmaya yönelik bazı adımlar attığını ancak "daha fazla maliyet kesintisine gidilmesi gerekeceğini" açıkladı.
UNICEF, 190'dan fazla ülke ve bölgede çocukların yaşamını korumaya ve çocuk haklarını savunmaya yönelik yürüttüğü operasyonları yeniden değerlendiriyor.
Uluslararası Göç Örgütü (IOM)
IOM geçen ay yaptığı açıklamada, büyük oranda ABD kaynaklı olmak üzere, yıl boyu fonunda yüzde 30 oranında bir azalma yaşandığını duyurdu.
Bu kesintiler, 6.000 çalışanı etkileyen birçok programın sona ermesine yol açtı. Ayrıca genel merkezdeki personelin yüzde 20’si işten çıkarılıyor.
