İstanbul'da 23 Nisan'da meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki depremin ardından depreme hazırlık konusu yeniden gündeme geldi.
Uzmanlara göre, konutların depreme dayanıklılığı, yeterli sayıda ve donanımda toplanma alanlarının olmasının yanı sıra bireysel hazırlıklar da deprem anında ve sonrasında hayat kurtarıcı olabiliyor.
Depremler, son yılların en ölümcül afeti olarak tarihe geçti.
Türkiye ve Suriye'yi 6 Şubat 2023'te vuran Kahramanmaraş depremlerinde toplam 60 bine yakın kişi hayatını kaybetti.
Depremlerin sık yaşandığı Türkiye’de 1939 ile 1999 yılları arasında da beş büyük deprem yaşandı, on binlerce kişi öldü.
Deprem tahminleri
Bilim insanları, depremlerin nerede gerçekleşebileceğini bilmenin mümkün olduğunu ama ne zaman gerçekleşebileceğini tahmin etmenin hala zor olduğunu söylüyor.
Peki deprem anında güvenliğiniz için ne yapmalı, ne yapmamalısınız?
Hazırlıklı olun
Depremin ne zaman meydana geleceğini öngörmek zor olsa da uzmanlara göre her zaman hazırlıklı olmalısınız. Yani, deprem ihtimaline karşı bir planınız olmalı.
Imperial College London’da görevli deprem uzmanı Dr. Stephen Hicks, “[Sık deprem meydana gelen] bir bölgedeyseniz, evinizde acil durum çantası bulundurmak iyi olur” diyor.
Deprem çantasının içinde de su, el feneri, ilk yardım kiti, gıda ve powerbank gibi şeyler bulunmalı.
Kızılhaç’a göre çantada nakit para ve sürekli aldığınız ilaçların listesinin bulunduğu, sağlık bilgilerinin yer aldığı özel ve kişisel belgelerinizi de bulundurmalısınız.
Güvendeyseniz depreme nerede yakalandıysanız orada kalın
ABD Jeolojik Araştırma Merkezi’ne (USGS) göre depreme yakalandığınız yerde kalır ve hareket etmezseniz yaralanma ihtimaliniz düşük olur.
USGS, sarsıntı anında hızla dışarıya koşulmamasını tavsiye ediyor.
Zira araştırmalar, çoğu yaralanmanın bina içinde hareket ederken veya dışarı çıkmaya çalışırken yaşandığını gösteriyor.
Uzmanlar, güvenliğinizi sağlayacak üç kelimeye dikkat çekiyor: “Çök, kapan, tutun”.
AFAD’ın internet sitesinde ve USGS’nin tavsiyesinde şu ifadeler var:
"Başınızı iki elinizin arasına alarak veya bir koruyucu (yastık, kitap vb.) malzeme ile koruyun. Sarsıntı geçene kadar bekleyin ve güvenli bir yerde diz üstü çökün. Baş ve enseyi koruyacak şekilde kapanın, düşmemek için de sabit bir yere tutunun. Sarsıntı sona erene kadar da bulunduğunuz yerde kalın."
Deprem anında ilk sığınılan yerlerden biri kapılar oluyor. Ancak eğer bina eski bir binaysa ve kapılar yüke dayanıklı değilse uzmanlar masa altlarının daha güvenli olabileceğini söylüyor.
Camlar ve pencereler genelde deprem anında kırılan, yıkılan ilk yerlerden. Uzmanlar, bu bölgelerden uzak durulmasını tavsiye ediyor.
Güvenliyse dışarı çıkın
Sarsıntı bittiğinde, binanın hasar alma ihtimaline karşı binadan çıkmak güvenliğiniz için iyi olabilir.
Şimdiye kadar verilen tavsiyeler depreme bina içinde yakalanmanız durumunda yapılacaklara ilişkindi.
Depreme dışarıda yakalanırsanız ne yapmalısınız?
Uzmanlar “Neredeyseniz orada kalın” diyor.
Binalardan, elektrik kablolarından, obruklardan, yakıt ve gaz hatlarından, borulardan uzak durulması yaralanma riskini de azaltır.
Ağaçlardan, telefon direklerinden ve binalardan uzak açık bir alanda beklemek güvenli olabilir.
Ancak 6 Şubat depremleri gibi hava koşullarının zorlu olduğu dönemlerde dışarıda sığınaklar kurulması veya güvenli kapalı alanlar oluşturulması gerebilir.
Tehlikelerden uzak durun
ABD merkezli Earthquake Country Alliance adlı depremle mücadele kuruluşuna göre ölüm ve yaralanmaların çoğu, sabitlenmemiş aletlerin sarsıntıyla birlikte yerlerinden oynayıp savrulmalarından kaynaklanıyor.
Bu aletler de genelde, televizyonlar, lambalar, camlar ve kitaplıklar olabiliyor.
Yaralanmayı önlemenin bir yolu bu aletleri ve mobilyaları esnek kayışlarla duvara sabitlemek. Böylelikle sarsıntı anında savrulmalarını engelleyebilirsiniz.
Bir diğer tehlike de depremle zarar gören boru hatlarından sızan gaz.
Dr. Hicks, 1906’da 3 binden fazla kişinin öldüğü San Francisco depremini hatırlatıyor:
“O depremde yaşanan kayıpların çoğu gaz boru hatlarının patlamasından kaynaklanmıştı, sarsıntıdan veya binaların çökmesinden değil.”
Deprem uzmanı, sarsıntı anında uçucu ve kolay tutuşabilecek maddelerden mümkün olduğu kadar uzak durulması gerektiğini ifade ediyor.
Deprem sonrasında neler yapılmalı?
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Afetlere Hazırlık Yılı projesi kapsamında hazırladığı videoda deprem sonrasında yapılması gerekenler şöyle sıralanıyor:
"Çevreniz ve kendi emniyetinizden emin olduktan sonra binayı terk edin.
Elektrik, gaz ve su vanalarını kapatın, soba ve ısıtıcıları söndürün.
Afet ve acil durum çantanızı alarak toplanma alanına gidin.
Deprem sonrası yardıma ihtiyaç duyabilecek bebek, çocuk, yaşlı, engelli ve hamilelere destek olmaya çalışın."
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi'nin hazırladığı kitapçıkta da tsunami riski olması halinde, denize doğru değil, yüksek yerlere kaçılması gerektiği uyarısı yapılıyor.
AFAD’ın enkaz altında kalınması durumunda yapılacaklara dair tavsiyeleri şöyle:
Kibrit ve çakmak yakmayın.
Hareket etmeyin ve toz kaldırmayın.
Ağzınızı ve burnunuzu mendil ya da kıyafetinizle kapatın.
Yerinizi arama kurtarma ekiplerine bildirmeye çalışın ve ıslık çalın, bağırmayı son çare olarak kullanın çünkü bağırmak tehlikeli boyutlarda toz yutmanıza neden olabilir.
Deprem çantasında neler olmalı?
Uzmanlar ve afet konusunda çalışmalar yapan kuruluşlar, bireylere temel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri malzemeleri içeren bir çanta veya set hazırlamalarını tavsiye ediyor.
AFAD, deprem sonrası ilk 72 saatte, yardım ekipleri ulaşana kadar acil ihtiyaçları ve değerli evraklarınızı saklayacağınız bir çanta hazırlanmasını tavsiye ediyor.
Deprem çantasında olması gereken malzemeler şöyle sıralanıyor:
Gıda: Yüksek kalorili, vitamin ve karbonhidrat içeren, su kaybını önleyen ve dayanıklı (çabuk bozulmayan) gıdalar (Konserve, kuru meyveler, tahin–pekmez, meyve suyu, vb.)
Önemli belge fotokopileri:
Kimlik kartları (nüfus cüzdanı, ehliyet vb.)
Tapu, sigorta, ruhsat belgeleri
Zorunlu Deprem Poliçesi
Diplomalar
Pasaport, banka cüzdanı vb.
Diğer (evcil hayvan sağlık karnesi, vb.)
Giyecekler: İç çamaşırı, çorap, yağmurluk, iklime uygun giysiler
Su: Her bir aile üyesi düşünülerek yeterli içme suyu alınmalı.
Hijyen malzemeleri: Sabun ve dezenfektanlar, diş fırçası ve macunu, ıslak mendil, tuvalet kâğıdı, hijyenik ped.
Diğer malzemeler: İlk yardım çantası, uyku tulumu veya battaniye, çakı, düdük, küçük makas, kâğıt, kalem, pilli radyo, el feneri ve yedek piller (dayanıklı/uzun ömürlü pil seçilmeli)
Tatbikatın önemi
Dr. Hicks ayrıca deprem tatbikatlarının önemine de dikkat çekiyor:
“Bazı ülkelerde her yıl deprem tatbikatları oluyor ve herkese ne yapılması gerektiği gösteriliyor.”
Türkiye’de ilk deprem tatbikatı 2022 Kasım'da düzenlenmişti.
